Makine Çevirisi Sonrası Düzenleme Süreci (MTPE)

Makine çevirisi günümüzde artık çevirmenler başta olmak üzere aslında diller arası çalışan, birden fazla dilde iletişim kurup içerik tüketen herkesin hayatının vazgeçilmez bir parçası haline gelmiş durumda. Hatta hayatında bir kez olsun bir şeyi hızlıca Google Translate’ten çevirivermeyenimiz yoktur belki de. Fakat makine çevirisi hız, maliyet ve erişilebilirlik açısından büyük avantajlar sağlasa da çoğu zaman tek başına yeterli kalitede bir çeviri hizmeti sunamıyor. İşte bu noktada da devreye makine çevirisi sonrası düzenleme, (İngilizce kısaltmasıyla MTPE (machine translation post-editing)) giriyor, yani makinenin ürettiği metni bir insan dokunuşuyla parlatma sanatı. Ben de bu yazımda kısaca MTPE seviyelerinden bahsedeceğim, “Adım adım MTPE nasıl yapılır?” sorusuna cevap vereceğim, sizinle ufak bir ipucu paylaşacağım ve MTPE sürecinde sık sık yapılan hatalardan bahsedeceğim.

MTPE Seviyeleri

Makine çevirisi sonrası düzenlemede “light post editing” ve “full post editing” şeklinde iki seviye vardır. Light post-editing, metnin anlaşılabilirliğini sağlamak ve bariz hataları hızlıca düzeltmek için kullanılır. Burada ana amaç aslında olabildiğince hızlı bir şekilde doğru bir çeviri elde edebilmektir. Light post-editing işleri genellikle acil işler olur ve hızlıca tamamlanıp teslim edilir. Full post-editing ise çok daha kapsamlıdır. Yalnızca anlam değil, stil, tutarlılık, terminoloji ve akıcılık da titizlikle gözden geçirilir. Bu MTPE seviyesinde çevirmene daha rahat teslim tarihleri verilebilir. Bütçesi light post-editing’e göre genelde daha büyük olur. Bir MTPE işinde hangi seviyenin seçileceği müşterinin beklentisi, metnin türü, kullanım amacı, bütçe, zaman gibi parametrelerle belirlenir. 

Makine Çevirisi Sonrası Düzenleme (MTPE) Nasıl Yapılır?

MTPE süreci kimi zaman kafa karıştırıcı ve yorucu olabilir. Hem bunu önlemek hem de kaliteli bir ürün çıkarabilmek adına planlı bir süreç yürütmek mühimdir. İşte MTPE’in temel aşamaları:

• Metni Tanıma: MTPE yapılırken öncelikle kaynak metnin türü, amacı ve hedef kitlesi net bir şekilde anlaşılmalı, metin düzgünce okunur. Müşterinin bizden ne beklediğinden emin olunur. Bunların yanında bizden istenen MTPE seviyesine de dikkat edilmeli, süreç buna uygun ilerlemelidir.
• Makine Çevirisini Analiz Etme: Makine çevirisi hızlıca gözden geçirilerek en bariz hatalar belirlenir. (yanlış terim kullanımı, eksik veya fazla cümleler, kritik yanlış çeviriler)
• Hataların Düzeltilmesi: Anlam bozuklukları, yanlış veya tutarsız terminoloji kullanımları, eksik veya fazla cümleler, dil bilgisi, imla, noktalama hataları, ölçü birimi uyumsuzlukları gibi hatalar kaynak metinle sık sık karşılaştırılarak düzeltilir.
• Stilin Düzenlenmesi: Kimi zaman kaynak metin spesifik bir formatta yazılmıştır ve çeviride de bu formatın korunması beklenir. Eğer makine çeviriş bizden beklenen formatın dışına çıkmışsa erek metinde de bu formatı sağlamak çevirmenin görevidir. Bunun yanında kaynak metnin dilindeki akıcılık, doğallık, resmi veya günlük dil kullanımı gibi unsurlar makine çevirisiyle tahrip olmuş olabilir. Bu durumu düzelterek erek metnin akıcılığını sağlamak yine çevirmenin işlerinden biridir.
• Son Okuma: Kaynak ve erek metinler birer kez daha paralel biçimde okunarak dikkatlice kontrol edilir, çevirinin bütünlüğü teyit edilir, en kritik bilgilerin doğruluğu tekrar tekrar doğrulanır, gözden kaçan kısımlar ise düzeltilir. 

Son olarak MTPE için size verebileceğim bir ip ucu var! Her MTPE çalışmanızda sık sık karşınıza çıkan hataları/eksiklikleri not alıp bunlardan bir kontrol listesi oluşturup ilerideki çalışmalarınızda bu listeyi referans olarak kullanarak çalışmalarınızı daha hızlı ve kolay hale getirebilirsiniz. Hem de o an aklınıza gelmeyen ama kontrol etmiş olmanız gereken noktaları atlamamış olursunuz.

Makine Çevirisi Sonrası Düzenleme Sürecinde Sık Yapılan Hatalar

Makine çevirisi sonrası düzenleme yaparken kimi zaman gözden kaçan noktalar olabilir. Bu hatalardan birkaçı şunlardır:

• Detaylarda Kaybolmak: Sık yapılan hatalardan biri makine çevirisini harfi harfine düzeltmeye çalışırken metnin bütünsel anlamını gözden kaçırmaktır. Çevirmenler kimi zaman detaylarda fazla boğularak hataları düzeltmeye çalışırken farkında olmadan metnin akıcılığını bozarak ortaya anlaşılması zor bir ürün çıkmasına sebep olabilirler. 
• Yönergeleri Göz Ardı Etmek: Bir diğer sık görülen hata ise çevirmenlerin müşteri yönergelerini yeterince dikkate almaması olabilir. Bu senaryoda da hatalar muazzam şekilde düzeltilmiş de olsa eğer müşterinin beklentileri karşılanmazsa revizyon süreci uzayabilir. 
• Acele Etmek: Bir diğer yaygın hata ise zamandan kazanmak amacıyla kaliteyi düşürmektir. Kimi zaman makine çevirisi uzaktan bakıldığında gayet düzgün gözükse de ancak detaylara inildiğinde fark edilebilen ufak hatalar kaliteyi oldukça düşürür. Hızlı bitirme çabası, anlam kaymaları, tutarsızlıklar ve stil bozukluklarına neden olabilir. Bu yüzden çevirmen her zaman metinleri derinlemesine incelemeli, üstünkörü bir kontrol yapmaktan kaçınmalıdır. 

Bu nedenle, makine çevirisi sonrası düzenleme sürecinde dikkatli ve sistematik bir yaklaşım benimsemek, hem metnin doğruluğunu hem de profesyonel standartları korumak açısından büyük önem taşır.

Makine çevirisi sonrası düzenleme, yalnızca makine çevirisinin verdiği sonuçtaki hataları düzeltmek değil; metnin anlamını, stilini ve tutarlılığını koruyarak hedef dile en uygun hâle getirme sürecidir. Adım adım ve dikkatli bir yaklaşım, hem kaliteyi hem de müşteri memnuniyetini garanti eder. Bu süreç bu bağlamda aslında çevirmene hata düzeltici rolünün yanında aktif bir karar verici pozisyonu da verir. 

Doğa Deren Aydın

Referanslar

Burak Özkaracahisar – Türkiye çeviri sektöründe makine çevirisi sonrası düzenleme / Post-editing in Turkey’s translation sector